آیا جمع فعالیت های بازرسی و آزمون تحلیلی در یک نهاد، ناقض بی طرفی و استقلال است؟

اصولا ممکن است جمع فعالیت‌های بازرسی، نمونه‌برداری و آزمون تحلیلی از نظر نقض بی‌طرفی و استقلال مشکلاتی را به وجود آورد، به‌ویژه اگر این فعالیت‌ها توسط یک شرکت یا نهاد واحد و یا یک واحد تشکیلاتی در درون یک نهاد مستقل انجام شوند.

درباره ارتباط میان فعالیت‌های بازرسی، نمونه‌برداری و آزمون تحلیلی و نقض بی‌طرفی و استقلال، ابتدا بهتر است به‌طور دقیق‌تر مفهوم این فعالیت‌ها را بررسی کنیم و سپس به رابطه آن‌ها و تأثیرات احتمالی بر بی‌طرفی و استقلال بپردازیم.

1. فعالیت‌های بازرسی

بازرسی به مجموعه اقداماتی اطلاق می‌شود که در آن فرد یا سازمان بازرسی، وضعیت یا عملکرد یک فرآیند، سیستم، محصول یا خدمات را بررسی کرده انطباق آن ها با الزامات مشخص شده يا الزامات عمومي بر مبناي قضاوت حرفه اي ( اظهار نظر تخصصي) را تعیین و ارزیابی می‌کند. بازرسی ممکن است شامل بررسی اسناد، مشاهده عملیات، اندازه‌گیری ویژگی‌ها و انجام آزمون‌های ساده باشد.

2. فعالیت‌های نمونه‌برداری

نمونه‌برداری فرآیندی است که در آن نمونه‌هایی از یک تولید، فرآیند یا خدمات گرفته می‌شود تا ویژگی‌های آن به‌صورت آماری و نماینده تحلیل شوند. این فرآیند می‌تواند شامل جمع‌آوری مواد، مایعات، یا داده‌ها باشد تا در مراحل بعدی آزمایش و تحلیل انجام گیرد.

3. آزمون تحلیلی

آزمون‌های تحلیلی به آزمایشات دقیق و علمی گفته می‌شود که برای تحلیل و اندازه‌گیری ویژگی‌های خاص یک ماده، محصول یا فرآیند انجام می‌شود. این می‌تواند شامل آزمون‌های شیمیایی، فیزیکی، یا بیولوژیکی باشد که با هدف ارزیابی کیفیت و تطابق با استانداردها یا مشخصات انجام می‌شود.

ارتباط این فعالیت‌ها و بی‌طرفی و استقلال

فعالیت‌های بازرسی، نمونه‌برداری و آزمون تحلیلی اگر توسط یک سازمان یا یک تیم مشابه انجام شوند، می‌تواند تهدیداتی برای بی‌طرفی و استقلال ایجاد کند. چرا که ممکن است بین این فعالیت‌ها تضاد منافع وجود داشته باشد. بی‌طرفی به این معناست که فرد یا نهاد باید بدون هر گونه تمایلی یا تأثیری از نفع شخصی یا سازمانی به انجام وظایف خود بپردازد. استقلال نیز به معنای عدم دخالت عوامل خارجی در فرآیند تصمیم‌گیری و ارزیابی است.

1. تضاد منافع در بازرسی و آزمون

اگر یک واحد یا شخص هم‌زمان مسئول بازرسی و آزمون باشد، ممکن است در ارزیابی نتیجه یا تصمیم‌گیری برای گزارش‌ها تحت تأثیر قرار گیرد. مثلاً اگر بازرسی و آزمون توسط یک نهاد یا فرد واحد انجام شود، ممکن است آزمون‌ها با تمایل به تأیید بازرسی‌ها صورت گیرد، که می‌تواند بر نتیجه آزمون‌ها تأثیر منفی بگذارد. این تضاد منافع ممکن است به‌طور غیرمستقیم به نتیجه‌گیری نادرست یا گزارش‌های غیرمستقل منجر شود.

2. اثر نمونه‌برداری بر بی‌طرفی

در فرآیند نمونه‌برداری، اگر فرد یا سازمان مسئول نمونه‌برداری تحت تأثیر واحد آزمون یا بازرسی قرار گیرد، ممکن است نمونه‌ها به‌طور نامناسب انتخاب شوند یا به گونه‌ای که منجر به نتایج مورد نظر برای تایید یا رد محصول شود. به عنوان مثال، ممکن است انتخاب نمونه‌ها به نحوی باشد که ویژگی‌های منفی فرآیند یا محصول به‌درستی نمایان نشود.

3. بررسی اثرات مستقل بودن فعالیت‌ها

برای جلوگیری از نقض بی‌طرفی و استقلال، باید هر کدام از این فعالیت‌ها به‌طور مستقل از یکدیگر انجام شوند. برخی از شیوه‌های معمول برای ایجاد استقلال و بی‌طرفی عبارتند از:

• تفکیک مسئولیت‌ها: به این معنا که تیم یا فردی که بازرسی می‌کند باید از فرد یا تیمی که آزمون تحلیلی انجام می‌دهد، جدا باشد.
• استفاده از افراد مستقل: ممکن است لازم باشد که برخی از مراحل مانند آزمون یا بازرسی توسط افراد یا شرکت‌های ثالث و مستقل از فرآیندهای تولید یا بازرسی انجام گیرد تا تضمین شود که تصمیم‌گیری‌ها تحت تأثیر عوامل جانبی قرار نگیرند.
• ایجاد رویه‌های شفاف: سازمان‌ها باید رویه‌های دقیقی برای انجام بازرسی، نمونه‌برداری و آزمون داشته باشند که تضاد منافع را شناسایی کرده و از آن جلوگیری کند. این رویه‌ها باید به‌طور منظم بررسی شوند.
• ایجاد ساختار سازمانی مجزا: واحدهای مربوط به بازرسی، نمونه‌برداری، و آزمون باید به‌صورت مجزا عمل کنند و تحت نظارت مدیران مستقل باشند.
• مستندسازی رویه‌ها: باید رویه‌هایی تدوین شود که تضاد منافع را شناسایی و مدیریت کند.
• ممیزی و نظارت داخلی: ممیزی‌های منظم می‌تواند به شناسایی و اصلاح مشکلات مربوط به بی‌طرفی کمک کند.

4. استانداردهای بین‌المللی و راهکارهای آن‌ها

• ایزو 17020 (بازرسی): این استاندارد تأکید دارد که نهاد بازرسی باید از نظر ساختاری و فنی از دیگر واحدهایی که ممکن است منافع خاصی در ارزیابی داشته باشند، مستقل باشد. در این استاندارد، تأکید ویژه‌ای بر این است که شرکت بازرسی باید از هرگونه نفوذ غیرمجاز یا تضاد منافع در ارزیابی‌ها جلوگیری کند.
• ایزو 17025 (آزمایشگاه‌ها): این استاندارد برای آزمایشگاه‌ها تأکید دارد که آزمایشگاه باید از نظر ساختاری و عملیاتی مستقل از واحدهای دیگر عمل کند. این استاندارد همچنین به بی‌طرفی و استقلال در اجرای آزمون‌ها و کالیبراسیون‌ها توجه دارد.

جمع‌بندی

در نهایت، اگر فعالیت‌های بازرسی، نمونه‌برداری و آزمون تحلیلی در یک سازمان تحت یک نهاد یا واحد مشابه انجام شوند، این ممکن است بر بی‌طرفی و استقلال تأثیر منفی بگذارد و به نتایج نادرست منجر شود. به همین دلیل، رعایت اصول تفکیک وظایف و نظارت مستقل بر این فرآیندها ضروری است تا تضمین شود که نتایج حاصل از بازرسی و آزمون‌ها به‌طور صحیح و بی‌طرفانه گزارش شود.