هرگاه از تایید صلاحیت سخنی به میان می آید بلافاصله انتخابات و تایید صلاحیت نامزدها به ذهن متبادر می شود در حالی که آنچه از تایید صلاحیت در فضای علمی و جریان تجارت و مراودات بین المللی برداشت می شود بسیار متفاوت است . تایید صلاحیت در حوزه اقتصاد فرآیندی است که طی آن آزمایشگاهها ، شرکت های بازرسی یا گواهی کننده قادر خواهند بود انطباق محصول یا خدمتی را با الزامات استاندارد تایید یا رد کنند.
اهمیت چنین فرآیندی در توسعه و تسهیل تجارت بین المللی سبب شد علیرضا خاکی فیروز ، رییس مرکز ملی تایید صلاحیت ایران را به گفت و گویی دوستانه دعوت کنیم تا بیشتر با این مرکز و فعالیت های آن آشنا شویم.
علیرضا خاکی فیروز، رییس مرکز ملی تایید صلاحیت ایران با بیش از 19 سال سابقه فعالیت در بخش های مختلف سازمان ملی استاندارد ایران به مدت چهار سال است که به عنوان عضو اصلی کمیته تایید صلاحیت موسسه استاندارد و اندازه شناسی کشورهای اسلامی ( SMIIC ) فعالیت دارد.
* لطفا درباره حوزه فعالیت مرکز ملی تایید صلاحیت ایران توضیح دهید؟
انطباق محصولات و خدمات با الزامات مشخص شده از جمله ضروریات جوامع امروز است. محصول یا خدمتی که در یک منطقه اقتصادی مورد پذیرش قرار گیرد، باید در سایر حوزه های اقتصادی نیز بطور آزاد و روان، گردش داشته و اطمینان از تطابق آن با الزامات استاندارد توسط سیستم تایید صلاحیت تضمین شود.
نظام تایید صلاحیت معین می سازد که آزمایشگاه آزمون کننده، آزمایشگاه کالیبراسیون، آزمایشگاه تشخیص پزشکی، شرکت بازرسی فنی و شرکت گواهی کننده، صلاحیت انجام آزمایش، کالیبراسیون، بازرسی و گواهی کردن محصول و خدمات با قابلیت اعتماد بالا و انطباق با الزامات استاندارد مورد نظر را دارند یا ندارند!
هرگاه کالا یا خدمتی بطور رسمی در یک کشور یا منطقه اقتصادی پذیرفته شده باشد ، می تواند بدون نیاز به آزمون مجدد ، بازرسی مجدد و گواهی مجدد ، بطور آزادانه بین کشورهای آن منطقه گردش داشته باشد.
براساس قوانین بین المللی ، پیش نیاز تجارت و ارائه خدمات در شرایط برابر ، یک استاندارد ، یک آزمون، مورد پذیرش در همه جا می باشد و تایید صلاحیت برآورده کننده این پیش نیاز است.
در حقیقت نظام تایید صلاحیت این اطمینان را به مصرف کننده کالا می دهد که محصول مورد استفاده با استاندارد در تطابق است.
* مرکز ملی تایید صلاحیت ایران چه اهداف و برنامه هایی دارد؟
در تعدادی از شاخه های صنعتی، هم در یک منطقه اقتصادی و هم در سطح بین المللی، سیستم هایی برای ارزیابی انطباق و تایید صلاحیت بوجود آمده تا ضمن حصول اطمینان از رقابت در رقابت تجاری ، دستیابی به سطوح فنی مورد نظر و قابلیت مقایسه ایجاد شود.
کسب اعتبار بین المللی گواهینامه سیستم های مدیریت ، محصول ، خدمات ، اشخاص، آزمایشگاههای آزمون و کالیبراسیون ،شرکتهای بازرسی فنی ، جلوگیری از دوباره کاری و صرف هزینه و وقت اضافی برای آزمون و بازرسی مجدد در مبادی ورودی و خروجی کشور ها جهت انطباق با الزامات استاندارد و توسعه پذیرش گواهی نامه های صادره از طریق شناسایی متقابل سازمانهای تایید صلاحیت شده جهانی بخشی از اهداف ترسیم شده در مرکز ملی تایید صلاحیت ایران است.
این مرکز مصمم است در سال 1396 نسبت به امضاء موافقت نامه به رسمیت شناختن چند جانبه در زمینه سیستم مدیریت کیفیت زیست محیطی، سیستم مدیریت کیفیت بهداشت و ایمنی مواد غذایی و سیستم مدیریت انرژی اقدام نماید. تحت این شرایط گواهینامه های صادره در ایران در بیش از 70 کشور دنیا دارای اعتبار خواهد بود و مصرف کنندگان مطمئن خواهند شد محصول مورد استفاده با الزامات استاندارد کیفیت زیست محیطی و کیفیت بهداشت و ایمنی مواد غذایی مطابقت دارد همچنین معیار مصرف انرژی در کشور با دریافت گواهینامه سیستم مدیریت انرژی بهبود خواهد یافت.
* نقش این مرکز در کیفیت و استانداردسازی کالا و خدمات چیست؟
مرکز ملی تایید صلاحیت ایران، صلاحیت فنی و سیستمی سازمانهای گواهی کننده ( سیستم مدیریت و محصول ) ، نهادهای بازرسی، آزمایشگاه های آزمون، کالیبراسیون، مراکز برگزار کننده آزمون مهارت را بر اساس استاندارد های بین المللی مورد ارزیابی قرار می دهد. خود این مرکز توسط مراجع بین المللی بر اساس استاندارد ISO/IEC 17011 مورد ارزیابی قرار می گیرد.
این مرکز تا کنون 562 آزمایشگاه آزمون و کالیبراسیون،352 شرکت بازرسی فنی و جوش و 18 شرکت گواهی کننده سیستم مدیریت را تایید صلاحیت نموده است که تعدادی از این فعالان اقتصادی دارای دامنه های کاری بسیار نادر و خاص و ارزشمند هستند.
کالا و خدماتی که توسط این نهادهای تایید صلاحیت شده مورد آزمون و بازرسی قرار می گیرند و در مطابقت کامل با استاندارد باشند از نظر ایمنی و سلامت و بهداشت هیچ گونه مخاطراتی را برای مصرف کنندگان نخواهند داشت.
تایید صلاحیت راه دسترسی به بازارهای جهانی را تسهیل می کند
* یکی از ارکان اصلی در رویکرد نوین استاندارد سازی تایید صلاحیت است. دلیل این اهمیت چیست؟
تایید صلاحیت در مطابقت با اصول نوین پذیرفته شده در سطوح بین المللی باعث می شود محصول و خدماتی که یکبار در یک حوزه جغرافیایی مورد آزمون و بازرسی قرار گرفته اند و گواهی دریافت نموده اند نیازی به آزمون و بازرسی مجدد برای صادرات نداشته باشند و بنابراین کشور های جهان از این مزیت استفاده های زیادی می برند.
تایید صلاحیت راه دسترسی به بازارهای جهانی را تسهیل می کند و موانع غیر فنی در تجارت فرامرزی کاهش می دهد. از طریق تایید صلاحیت، کالاها با سهولت بیشتری در بین کشورها جریان پیدا می کنند و خواب کالا در گمرک ها به حداقل ممکن می رسد.
* در سال 1395 در شرایط پسا برجام توانستید موفقیت های بین المللی از جمله موافقت نامه سیستم های مدیریت کیفیت را در کارنامه مرکز ملی تایید صلاحیت ایران به ثبت برسانید که به واسطه آن گواهینامه های آن مرکز در بیش از 70 کشور دنیا قابل قبول است. این موفقیت چه شرایطی را برای شرکت های تایید صلاحیت شده و روند تجارت فرامرزی ایجاد کرده است؟
شرکت های تولیدی و خدماتی که پس از موفقیت در ممیزی موفق به دریافت گواهینامه سیستم مدیریت کیفیت شدند، به راحتی و بدون نیاز به دریافت گواهی های مجدد قادر خواهند بود محصول تولیدی خود را به بیش از 70 کشور دنیا صادر نموده و بنابراین تسهیل مبادلات بازرگانی در تجارت فرامرزی را در پیش خواهد داشت.
در حقیقت توقف محصولات تولیدی این شرکت ها در گمرکات کشورهای مقصد به حداقل ممکن خواهد رسید و لذا هزینه های اضافی برای تولید کننده و مصرف کننده کاهش می یابد.
تسهیل تجارت میان ایران و روسیه با امضای تفاهم نامه تایید صلاحیت بین دو کشور
* شما بیش از 10 کمیته فنی مجمع بین المللی تایید صلاحیت ( IAF ) و اتحادیه تایید صلاحیت آسیا – اقیانوسیه ( PAC ) مشارکت فعال داشته و نظرات سازمان ملی استاندارد ایران در تدوین رویه ها و خط مشی های تایید صلاحیت بین المللی ارائه کرده اید.مشارکت بین المللی مرکز ملی تایید صلاحیت ایران با مجامعی و در چه سطحی است؟
مرکز ملی تایید صلاحیت ایران در تدوین رویه ها و خط مشی های تایید صلاحیت با مجمع بین المللی تایید صلاحیت ( IAF )، اتحادیه تایید صلاحیت آسیا – اقیانوسیه ( PAC )، اتحادیه بین المللی تایید صلاحیت آزمایشگاهی ( ILAC ) و کمیته تایید صلاحیت موسسه استاندارد و اندازه شناسی کشورهای اسلامی ( SMIIC ) مشارکت فعال دارد.
با آژانس تایید صلاحیت ترکیه و مرکز تایید صلاحیت بلاروس یاداشت تفاهم همکاری داریم و تا کنون با مراکز تایید صلاحیت کشورهای روسیه، آلمان، ایتالیا و ترکیه ارزیابی مشترک از آزمایشگاه ها و نهادهای صادر کننده گواهینامه داشته ایم.
* برای تایید صلاحیت شرکت های بازرسی و آزمایشگاه ها با چه چالش هایی مواجه هستید؟آیا شکایتی از آزمایشگاه ها و شرکت های بازرسی به شما می رسد؟ با تخلفات احتمالی چه برخوردی دارید؟
محدودیت منابع انسانی مهم ترین چالش مرکز در تایید صلاحیت شرکت های بازرسی فنی است. تعداد محدود کارکنان شاغل در گروه تایید صلاحیت شرکت های بازرسی فنی، مرکز ملی تایید صلاحیت ایران را با چالش عدم امکان افزایش دامنه های جدید تایید صلاحیت مواجه نموده است.
این مرکز در برخورد با شکایات احتمالی با استفاده از روش اجرایی رسیدگی به شکایاتی که از نوع عدم انطباق است نسبت به تذکر، اخطار، تعلیق و ابطال گواهینامه شرکت هایی که عدم انطباق سیستمی یا فنی دارند اقدام می نماید. در صورتی که شکایت از نوع تخلف محسوب گردد با ارجاع پرونده متقاضی به اداره کل حقوقی سازمان ملی استاندارد ایران پرونده جهت رسیدگی به مراجع قضایی ارجاع می گردد.
* آزمایشگاه ها و شرکت های بازرسی فنی با چه معیار هایی انتخاب و تایید صلاحیت می شوند؟ گواهینامه های تایید صلاحیت شرکت های بازرسی و آزمایشگاه ها چه مدت اعتبار دارد و تمدید، تجدید و تعلیق گواهینامه چه مفهومی دارد؟
مرکز ملی تایید صلاحیت ایران، صلاحیت فنی و سیستمی سازمانهای گواهی کننده ( سیستم مدیریت و محصول ) ، نهادهای بازرسی، آزمایشگاه های آزمون، کالیبراسیون، مراکز برگزار کننده آزمون مهارت را بر اساس استاندارد های بین المللی ISO/IEC 17021 ، ISO/IEC 17020 ،ISO/IEC 17025 ، ISO/IEC 17043 و روش های اجرایی پذیرفته شده در سطح بین المللی مورد ارزیابی قرار می دهد و در صورت تطابق کامل با الزامات آن نسبت به اعطاء گواهینامه تایید صلاحیت به متقاضی اقدام می نماید. این مرکز بر اساس استاندارد ISO/IEC 17011 توسط مراجع بین المللی مورد ارزیابی قرار می گیرد.
گواهینامه های صادره از طرف مرکز ملی تایید صلاحیت ایران به مدت سه سال اعتبار دارند که در این مدت، دریافت کننده گواهینامه، مورد ارزیابی های مراقبتی قرار می گیرد.
در پایان زمان اعتبار گواهینامه در صورتی که متقاضی تقاضای تجدید گواهینامه داشته باشد ارزیابی کاملی از سیستم مدیریت و الزامات فنی شرکت انجام و نسبت به تجدید گواهینامه اقدام می شود.
در صورتی که شرکتی دارای عدم انطباق باشد که سلامت، بهداشت و ایمنی مصرف کننده را دچار مخاطره نماید ، گواهینامه آن شرکت به حالت تعلیق در آمده و از آن پس اجازه آزمون با اعتبار مرکز ملی تایید صلاحیت ایران را نخواهد داشت و نمونه ای برای آزمون یا بازرسی (تا زمانی که عدم انطباق را مرتفع نماید) به آن شرکت ها ارجاع نخواهد شد. البته زمان رفع عدم انطباق محدود است و در صورت عدم توانایی شرکت در رفع عدم انطباق (در زمان توافق شده) گواهینامه آن شرکت باطل می گردد.
مرکز ملی تایید صلاحیت ایران، تنها مرجع اعطای گواهی تایید صلاحیت در کشور
* آیا این مرکز تنها متولی اعطای گواهینامه تایید صلاحیت در کشور است؟ و اگر پاسخ مثبت است چرا گواهینامه های مختلف از سوی بخش های دیگر در همایش ها اعطاء می شود؟
بر اساس قانون و مصوبات دولت که در مجامع بین المللی به رسمیت شناخته شده، تنها متولی تایید صلاحیت کشور مرکز ملی تایید صلاحیت ایران است، بنابراین صرفا گواهینامه هایی که از طرف این مرکز صادر شود دارای اعتبار بین المللی است.
متاسفانه عده ای سودجود با عوام فریبی و نشر تبلیغات نامتعارف نسبت به برگزاری همایش هایی اقدام و گواهینامه های بی اعتباری را به شرکت کنندگان اعطاء می نمایند. شرکت کنندگان و دریافت کنندگان این گونه گواهینامه ها باید آگاه باشند که دریافت این گونه گواهینامه ها که بدون طی مراحل ارزیابی و ممیزی صورت می گیرد نه تنها روش های تولید و ارئه خدمات را بهبود نمی دهند بلکه اعتباری را برای تولید کننده و ارائه دهنده خدمت در پی نخواهد داشت.
این مرکز از طریق اطلاع رسانی به وزارت خانه و ادارات کل استاندارد استانها نسبت به اقدام عوام فریبانه برگزارکنندگان این گونه همایش ها هشدار داده است.
* پیش بینی شما از آینده این مرکز چیست؟
امیدواریم با تلاش کارکنان سازمان ملی استاندارد ایران و مرکز ملی تایید صلاحیت ایران در سرتاسر کشور راه برای تحقق ” شعار یکبار آزمون، یکبار ارزیابی انطباق مورد پذیرش در همه جا ” باز شود.
